पुनर्जीवन पाउँदै छन् यी ऐतिहासिक दरबारले

काठमाडौँ । २०७२ सालको महाभूकम्पबाट क्षति भोगेका पुरातात्विक महत्वका ऐतिहासिक दरबारहरुले पुनर्जीवन पाउने भएका छन् । ती दरबारहरुको मौलिकताको अधिकतम सुरक्षा हुने गरी पुनर्निर्माणको काम भइराखेको राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरणले जनाएको छ । 

काठमाडौंका ऐतिहासिक सिंहदरबार, केसरमहल, बालमन्दिर, बबरमहल लगायतका दरबारहरुको प्रबलीकरण विधिमार्फत पुनर्निर्माणको काम भइराखेको हो । 

२०७२ सालको भूकम्पबाट क्षति भएका सिंहदरबारको मूख्य प्रशासनिक भवन सहित काठमाडौंमा रहेका केसरमहल, बाल मन्दिर र बबरमहल दरबार पुनर्जीवन पाउने प्रक्रियामा छन् । ती दरबारहरुमा रहेका ऐतिहासिक पुरातात्विक सम्पत्तिहरुको मौलिकतामा कुनै क्षति नहुने गरी राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरणले प्रबलीकरण विधिमार्फत पुनर्निर्माण गरिरहेको छ । 

प्राधिकरणका अनुसार सिंहदरबारको मूख्य प्रशासनिक भवनको पूर्वपट्टीको भागको सम्पूर्ण कार्य आगामी मंसिर महिनाभित्रमा सम्पन्न हुनेछ । यो भवनको पुनर्निर्माणको काम सम्पन्न भएपनि फायरफाइटिङ, इन्टेरियर, ल्याण्डस्केपिङ र सुरक्षा लागयतको काम भइराखेको प्राधिकरणका आयोजना उपनिर्देशक झप्परसिंह विश्वकर्माले बताए । यो भवनको कुल लागत भ्याट बाहेक ५५ करोड ९४ लाख रपैयाँ रहेको छ । 

सिंहदरबारको पश्चिमपट्टीको मोहडाको पुनर्निर्माणले पनि तिब्रता पाएको छ । यो भवन पनि प्रबलीकरण विधिमार्फत पुनर्निर्माण भइराखेको छ । ऐतिहासिक महत्वका वस्तुहरुलाई जस्ताको तस्तै जोगाउने गरी पुरानै निर्माण सामग्रीकोे प्रयोग गरी पुरानै विधिमार्फत काम भइराखेको विश्वकर्माले बताए । यो भवनको कुल लागत भ्याट बाहेक ५० करोड रुपैयाँ छ । हालसम्म ३५ प्रतिशत कार्यप्रगति भएको छ । यो भवन २०७८ भदौ ५ गते भित्रमा सम्पन्न हुनेछ । 

काठमाडौंको केसरमहल दरबारको पुनर्निर्माण हालसम्म २० प्रतिशत सम्पन्न भएको छ । भ्याटबाहेक ५९ करोड ५० लाख रुपैयाँ बजेटमा पुनर्निर्माण हुन लागेको यो दरबार २०७८ मंसिर १२ गतेभित्रमा सम्पन्न हुनुपर्नेछ । 

बबरमहल दरबारको निर्माण कार्यमा पनि २० प्रतिशत प्रगति भएको प्राधिकरणका आयोजना उपनिर्देशक विश्वकर्माले बताए । यो दरबारको कुल लागत भ्याटबाहेक ८६ करोड रुपैयाँ छ । यसको पुनर्निर्माण २०७८ असार मसान्तसम्ममा सम्पन्न भइसक्नु पर्नेछ । 

बालमन्दिरको पुनर्निर्माणमा पनि १५ प्रतिशत प्रगति भएको छ । भ्याटबाहेक कुल ५५ करोड रुपैयाँ लागतमा पुनर्निर्माण भइरहेको यो दरबार २०७८ मंसीर मसान्तसम्ममा सम्पन्न हुनेछ ।

पुरानै निर्माण सामग्रीको प्रयोग

चारवटै दरबारको पुनर्निर्माण हुँदा ऐतिहासिक पुरातात्विक कलाकृतिहरु नबिग्रने गरी पुरानै निर्माण सामग्रीको प्रयोग गरिएको छ । सुर्की, फलाम, चुना, काठ लगायतको प्रयोग गरेर पुरानै विधिबाट प्रबलीकरण गरिरहेको आयोजना उपनिर्देशक विश्वकर्माले बताए । पुनर्निर्माणको काम हुँदा राष्ट्रिय भवन निर्माण संहिताले मागेको सुरक्षा प्रत्याभुत हुने गरी प्रबलीकरणको काम भइरहेको पनि विश्वकर्माले बताए । 

पुरानै शैली, पुरानै निर्माण सामग्री, पुरानै पद्धति र पुरानै कलाकृतिलाई ‘जस्ताको तस्तै तर बलियो प्रशस्तै’ भन्ने सिद्धान्तबाट पुनर्निर्माणको काम भइरहेको उनले बताए । 

सिंहदरबारको पूर्वी मोहडाको पुनर्निर्माणमा भने छड र सिमेन्टको प्रयोग गरिएको छ । यसअघि २०३० सालमा आगलागीबाट क्षति भएपछि यो भवनको निर्माण सिमेन्ट र छडको प्रयोगबाट गरिएको थियो ।

दरबारहरुको पुनर्निर्माण तोकिएको समयमा सम्पन्न हुनेमा भने कोभिड–१९ का कारण चुनौति थपिएको छ । निर्माण सामग्रीको नियमति आपूर्ति श्रृङखलामा असर परेको र देश बाहिरबाट निर्माण सामग्री ल्याउन नसक्दा समस्या भएको प्राधिकरणका आयोजना उपनिर्देशक विशवकर्माको भनाई छ । 

कोभिडकै कारण दक्ष कालिगढहरुको समेत अभाव भएको छ । प्राप्त कालिगढहरुलाई अतिरिक्त काम गर्ने वातावरण तयार गरेर भएपनि समयमै सम्पन्न गर्ने योजनाका साथ काम गरिएको उनले बताए ।