नेता भोट खोज्दै गाउँमा, कृषक मल खोज्दै सहरमा

पर्वतको कुश्मा नगरपालिका–१ पाङका जुद्ध सुवेदी बुधवार बिहान नौ बजेदेखि नै सदरमुकाम कुश्मा बजारमा रहेको रासायनिक मलको बिक्री केन्द्रमा लागेको लाइनमा थिए।केन्द्रमा मल नभएको र गाडीले लिएर आउँदै गरेको सूचना पाएपछि उनी करिब पाँच घण्टा लामो समय लाइनमा बसे। ट्रकबाट केही बोरा मल त झारियो तर जुद्धको भागमा १० किलो युरिया र पाँच किलो डिएपी मल भन्दा परेन।

गाउँमा नेताहरूको भोट माग्दै जान थालेको बताउने उनले नेताहरूको भोट माग्दै गाउँमा जाँदा आफूहरू मल खोज्दै सहरमा आउनुपरेको बाध्यता सुनाए।सुवेदीले लगाएको मकै खेतीको लागि कम्तीमा पनि ८० किलो रासायनिक मल चाहिने भए पनि अब उनले त्यही १० किलो मल मकैको बोटलाई सुँघाउनुको विकल्प छैन।

‘यो लगेर मकैको बोटलाई सुँघाउने नै हो। यस्तो पनि हालत हुन्छ? दुनियाँले कृषिका नारा लगाएर भोट माग्ने, अहिले मल नपाएर दिनभर घाममा लाइन बस्नुपरेको छ। त्यसमा पनि मल लिन आएकाहरूलाई थर्काएको देख्दा किन कृषक भएछु? भन्ने लाग्यो,’ उनले भने, ‘पाँच वर्षको एक पटक भोट माग्न गाउँ गएका नेताले हामीले नपाएको मल देखेनन्, बाँदरले मकैको बिरुवा लुछेको पनि देखेनन्। तिनी कुरा उठाएर, आश्वासन दिएर हामी माथि नै राजनीति गर्छन्।’

पाङका जुद्ध मात्रै होइनन् फलेवास नगरपालिका–३,शंकरपोखरीका ७२ वर्षिया द्रुपता पौडेलको पनि व्यथा उस्तै छ। मल पाइएको हल्ला सुनेर खरिदका लागि जिपमा दुई सय रुपैयाँ भाडा तिरेर आएकी उनी लाइनमा बस्नुपरेका कारण सोही जिपमा गाउँ फर्किन पाइनन्।

आफ्नो भागमा १० किलो युरिया मल पाएकी उनले दुई सय ५० को मल किन्दा एक हजार भन्दा बढीको लगानी गर्नुपर्ने अवस्था बन्यो। ‘बिहान गाउँबाट जिपमा आएकी हूँ। आउने बित्तिकै पाइएला भनेको त ३/४ घण्टा लाइनमा बसेँ। गाउँ जाने जिप एक बजे नै हिँड्यो,’ उनले भनिन्, ‘दुई सय ५० को मल किनेँ जिपमा आउजाउ गर्दा चार सय, अब होटेलमा बस्दा ५/६ सय रुपैयाँ लाग्ला।’

यी उदाहरणका पात्र मात्रै हुन्। मकै गोड्ने समय ढल्किसक्नै लाग्दा पनि बजारमा रासायनिक मलको अभाव भएपछि मलको खोजीमा गाउँ गाउँका कृषकहरु बजार झरिरहेका छन्।

स्थानीय सरकार बनेपछि स्थानीय नागरिकका माग सम्बोधन गर्न सजिलो हुने, विकेन्द्रीकृत विकासले सबै ठाउँको समानुपातिक विकास हुने लक्ष्य राखिएको भए पनि नागरिकले त्यसको अनुभूति गर्न नपाएको बताउँछन्।

उत्पादनको लागि नभई नहुने मल नपाउँदा अन्न नै फलाउन नसकेपछि आफूहरूलाई त्यो भन्दा ठूलो पीडा नहुने कृषकहरू बताउँछन्कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेडको आधिकारिक बिक्री केन्द्रको रूपमा रहेको धौलागिरि मल बिक्री सेन्टर कुश्माकी  सञ्चालक एलिजा पुरीले सङ्घर्षका साथ केही बोरा मल ल्याएर बाँडेको भए पनि कृषकहरूको माग पूरा गर्न नसकिएको बताइन्।

आएको बेलामा दैनिक १५ बोरासम्म वितरण गरिएको र त्यो पनि भाग लगाएर १० किलोको दरमा दिएर सकेसम्म सबैलाई दिने प्रयास गरिएको उनको भनाई छ।‘कृषकहरू बिहानैबाट आएर लाइनमा बस्नुहुन्छ, तर यहाँ मल नै नभएपछि के दिऊँ? माथिबाट आए त हामीले सकेसम्म सबैलाई थोरै थोरै भए पनि पुगोस् भनेर बाँडिरहेका छौँ,’ उनले भनिन्, ‘कृषकहरूको यति धेरै माग छ कि मलले यहाँका कृषकहरूलाई अलिकति पनि पुगेको छैन। अरू वितरकहरुले मल खासै पाएका छैनन्।’

रासायनिक मलको अभावका कारण कृषकहरूले सोचेजस्तो उत्पादन नहुने र यसले अर्थतन्त्रलाई नै प्रभावित पार्ने कृषि ज्ञान केन्द्र पर्वतकी प्रमुख तथा वरिष्ठ कृषि विकास अधिकृत मनिता थापा बताउँछिन्।

कृषि सामग्री कम्पनीमा आफूले पनि पर्वतमा भइरहेको मलको अभावको बारेमा कुरा गरेको बताउँदै उनले पर्वतका लागि तोकिएको कोटाको मल झारेर वितरण भइसकेको जानकारी दिइन्।अब नयाँ आयातका लागि पर्वतमा ढुवानी गर्नका लागि हालै मात्र  टेन्डर आह्वान भएकाले नयाँ आयातको लागि एक महिना जति लाग्न सक्ने उनको भनाई छ।

‘नेपालमा मलको कारखाना नहुनु, बाहिरबाट ल्याउने प्रक्रिया पनि झन्झटिलो र लामो हुनु, वितरण प्रणाली पनि प्रभावकारी नहुनु लगायतका कारण समस्या भइरहेको छ,’ उनले भनिन्, ‘चाहिएको बेलामा पाइँदैन, सबै प्रक्रिया पूरा गर्दा सिजन नै ढल्किसकेको हुन्छ। यहाँको कोटा पूरा भएको भए पनि अन्य जिल्लाको स्टकमा सहयोग माग्दा एक गाडी डिएपी मल ल्याउन सकिएको थियो। त्यसले केही राहतको महशुस भएको भए पनि माग अनुसार त हुने कुरै भएन।’