विषादीयुक्त फलफूल र तरकारीबाट कसरी बच्ने ?

काठमाडाैँ । केही दिनअघि मात्र स्वास्थ्यलाई हानी–नोक्सानी पुर्‍याउने कार्बाइड प्रयोग गरेर पकाइएको आँप बजारमा निर्वाध बिक्री भइरहेको खबरले चिन्तित तुल्यायो । किनकि, म पनि त्यही बजारको उपभोक्ता हुँ र राम्रा रसिला आँप देखेपछि किनेर घर लैजाने मन सबैको हुन्छ ।

बगैंचामा आँप ढिलो पाक्ने भएपछि व्यापारीले काँचो टिपेर पकाउन औषधि प्रयोग गर्छन् ।  यसरी पकाइएको आँप हेर्दै खान मनलाग्ने खालको देखिन्छ ।

बगैंचामा फलेको आँप असारको दोस्रो-तेस्रो सातापछि मात्र पाक्ने भएकाले व्यापारीले कार्बाइड प्रयोग गरेर जेठ १५ पछि नै बजारमा बिक्री गर्न ल्याउँछन् । आँप हेर्दा बोटमै पाकेको जस्तै देखिन्छ । आँखा लोभिएपछि मुख रसाउँछ अनि घर लैजाऊँ लैजाऊँ लाग्छ ।

मूल्य राम्रो पाउने र समय अगाडि नै व्यापार गर्ने होडबाजीले उपभोक्ताको स्वास्थ्यमा प्रतिकूल असर परिरहेको छ । आँप मात्र होइन अन्य बेमौसमी फलफूल र तरकारीमा समेत मनग्य विषादीको प्रयोग हुँदै आएको छ । नेपालभित्रै पनि दर्जन प्रकारका विषादी प्रयोग गरिने कुरा बारम्बार सतहमा आए पनि अर्गानोफोस्पेट र काब्रामाइटको मात्र परीक्षण हुन सक्ने स्वदेशी प्रयोगशालाको हालत देखेर हामी सजिलै अनुमान लगाउन सक्छौं, उपभोक्ताको स्वास्थ्य कति जोखिममा छ भनेर ।

जसका कारण फलफूल र तरकारीमा पाइने खनिज तत्व, भिटामिन शरीरमा चाँडै पचेर तुरुन्तै शक्ति प्रदान गर्न सक्छ । विषादीमुक्त तरकारी र फलफूलको सेवनले रगतको संरचनालाई मजबुत राखेर हामीलाई दीर्घकालीन रुपमा स्वस्थ राख्न मद्दत पुर्‍याउँछ । यी खाद्यान्न रेसादार हुने हुनाले कब्जियत हटाउनुका साथै पाइल्स, फिस्टुला जस्ता रोगबाट समेत बचाउँछ ।

फलफूलमा हुने अधिक एन्टिअक्सिडेन्टले जीर्ण रोग लाग्नबाट बचाउँछ । रक्तचाप सन्तुलित गर्न, प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउँछ, पाचन प्रणाली ठीक राख्न, साथै विभिन्न अंगहरुको तन्दुरुस्तीको लागि विषादीमुक्त फलफूल र तरकारीको महत्वपूर्ण योगदान रहन्छ । तर यिनै फलफूल र तरकारी विषादीयुक्त हुँदा गर्भवती महिलामा समस्या ल्याउने, बालबालिकाहरु अपांग वा सुस्त मनस्थितिका भएर जन्मिने खतरा बढ्छ । अझ विषादीयुक्त फलफूल काँचै खाएपछि मात्र औषधि प्रयोग भएको भन्ने थाहा हुन्छ ।

खाएको केही समयमा मुख चिलाउने र कोक्याउने गर्छ । तत्कालै बान्ता हुने, पेट दुख्ने तथा कालान्तरमा छालाका रोगहरु देखिने, क्यान्सर, ट्युमर तथा नसा सम्बन्धी स्वास्थ्य समस्या देखिन्छ । मानिसको जीवनलाई मात्र नभई पर्यावरणमा रहेका माटो, हावा, पानीको स्रोत तथा वन्यजन्तुलाई समेत विषादीले ठूलो असर गर्छ । त्यसैले अहिले काठमाडौं महानगरपालिकाका मेयर बालेन साहले दुर्गन्ध हटाउन विषादी प्रयोग गर्ने निर्णयको केही विरोध पनि भएको छ ।

त्यसैले मानिसको स्वास्थ्यलाई मध्यनजर गर्दै बोट विरुवामा लागेको कीरा मार्न व्यावसायिक खेतीमा प्रयोग गरिने विषादीको मात्रा घटाएर, विषादीयुक्त खाद्यान्नको आयातमा समेत कडाइ गर्नुपर्ने देखिन्छ ।

यदि केही गरी विषादीयुक्त फलफूल र तरकारी भान्सामा नै भित्रिएको अवस्थामा यसबाट केही आंशिक रुपमा भए पनि बच्ने सामान्य तरिका अपनाउन सकिन्छ ।

बजारबाट ल्याएको फलफूल तरकारीलाई राम्ररी धुने, पखाल्ने गर्नुपर्छ, तर धोइपखाली गर्दा समेत विषादी नजान सक्छ । त्यसैले अधिक मात्रामा रहेको विषादी हटाउन हामीले भिनेगर, बेकिङ सोडा वा नुनको प्रयोग गर्न सक्छौं । घरको भान्सामा सजिलै उपलब्ध हुने हुनाले नुनको प्रयोग सहज र उपयुक्त हुनसक्छ । नुनको प्रयोग गर्दा प्रतिलिटर पानीमा सय ग्राम नुन हाल्नुपर्छ ।

त्यसपछि नुनपानीमा विषादीयुक्त फलफूल र तरकारी २० मिनेटसम्म डुबाएर राख्नुपर्छ । यसले धेरै मात्रामा विषाक्त पदार्थ निकाल्न मद्दत गर्दछ । त्यसपछि फेरि सफा पानीले धोएपछि खानका लागि योग्य बनाउन सकिन्छ ।

स्वास्थ्य मन्त्रालयलाई जनताको सुस्वास्थ्यमा त्यति सरोकार नभए पनि आफ्नो स्वास्थ्यका लागि विषादीमुक्त फलफूल र तरकारी खानु निकै बुद्धिमानी हुन्छ ।